OIEH i evropska udruženja upozoravaju: Blokirano 3,5 GW obnovljivih izvora u Hrvatskoj

Obnovljivi izvori energije Hrvatske (OIEH), zajedno sa evropskim udruženjima SolarPower Europe i WindEurope, uputili su zajedničko pismo Evropskoj komisiji u kojem upozoravaju na ozbiljnu krizu u hrvatskom energetskom sektoru.

Kako navode, dok Vlada Hrvatske postupno ukida subvencije za cijene električne energije građanima i privredi, razvoj obnovljivih izvora – jedinog trajnog rješenja za niže račune i smanjenje zavisnosti od uvoza – potpuno je zaustavljen. Hrvatska je već podvrgnuta postupku zbog povrede prava EU, jer kasni u primjeni direktiva o obnovljivim izvorima energije (RED II i RED III). Te direktive, kako ističu potpisnici, nisu samo formalni propisi, već ključni mehanizmi za osiguravanje energetske sigurnosti i nezavisnosti, što je od strateškog značaja za državu i njene građane.

U pismu Evropskoj komisiji upućen je poziv da se hitno reaguje i od Vlade Hrvatske zatraži sprovođenje tri ključne mjere: uvođenje naknade za priključenje na mrežu u iznosu od 0 €/kW, otvaranje tržišta uravnoteženja za obnovljive izvore energije i uključivanje elektrifikacije i skladištenja energije u nacionalne planove.

Trenutno je blokirano 60 projekata ukupne snage 3,5 GW (solarne elektrane, vjetroparkovi, geotermalni izvori i baterijski sistemi), ukupne vreijdnosti veće od tri milijarde eura. Za te projekte država je već prihodovala 25 miliona evura kroz energetska odobrenja – prvi u nizu dokumenata koji se plaćaju, a koja zbog blokade počinju da ističu krajem godine. Ako se situacija ne reši, projekti će nepovratno izgubiti uplaćeni novac, dok će lokalne zajednice ostati bez značajnih prihoda koje bi imala realizacija OIE postrojenja na njihovoj teritoriji. Istovremeno, propušta se prilika da domaća industrija sklopi dugoročne ugovore o kupovini zelene energije sa proizvođačima, čime bi sebi obezbijedila stabilnije uslove poslovanja i konkurentniji položaj na evropskom i svjetskom tržištu.

Pročitajte još:

• Novi korak Hrvatske u energetskoj politici – osnovano Vijeće za energetiku
• Otkrivena nova značajna nalazišta bakra i zlata u Srbiji
• Sjeverna Makedonija: 19.859 MWh električne energije iz OIE u avgustu zahvaljujući feed-in tarifama

Naknada za priključenje – ključna prepreka investicijama

Najveći problem, prema OIEH i evropskim udruženjima, jeste činjenica da je razvoj svih novih projekata snage većih od 10 MW zaustavljen od 2022. godine, jer HERA još uvjek nije odredila naknadu za priključenje na prenosnu mrežu. Umesto toga, Hrvatski operator prijenosnog sistema (HOPS) pokušava da troškove modernizacije mreže, planirane prije desetak godina i nevezane za nove projekte, prebaci na investitore u OIE.

Ovakva praksa povećava cijenu projekata za 30 do 40 odsto, čime oni postaju neisplativi. Model finansiranja mreže koji predviđa da proizvođači snose trošak modernizacije, upozoravaju udruženja, nije u skladu sa evropskom praksom, gdje se u 80 odsto država članica EU modernizacija finansira iz državnog budžeta ili fondova EU.

Ministar privrede Hrvatske u martu je najavio donošenje uredbe o naknadi od 0 €/kW i fleksibilne ugovore za podsticanje ulaganja u baterijska skladišta energije, ali to obećanje još uvjek nije ispunjeno. Ako se situacija ne promjeni, čak 2,5 GW projekata biće napušteno već naredne nedjelje kada investitori prime rješenja HOPS-a, što bi značilo povlačenje kompanija sa hrvatskog tržišta i gubitak višemilionskih investicija koje bi dugoročno smanjile cijenu energije u zemlji.

Nefunkcionalno tržište balansiranja i izostanak elektrifikacije

Poseban problem predstavlja i hrvatsko tržište balansiranja, koje se ocjenjuje kao potpuno nefunkcionalno. HEP Proizvodnja, podružnica državne kompanije HEP d.d., u praksi je jedini pružalac usluga balansiranja. Istovremeno, HOPS, koji bi trebalo da obezbedi tržišnu nabavku tih usluga, takođe je u vlasništvu HEP-a, što stvara sukob interesa i narušava konkurenciju.

Iako su solarne i vjetroelektrane tehnički sposobne da pružaju usluge balansiranja, njima se onemogućava učešće. Zbog toga HOPS često angažuje skupe rezervne kapacitete po maksimalnim cijenama, čak i u trenucima kada je proizvodnja iz obnovljivih izvora visoka. Takva praksa, upozoravaju potpisnici pisma, krši osnovno načelo EU po kojem usluge balansiranja moraju da odražavaju stvarne troškove operatora mreže.

Uz to, Hrvatska nema ozbiljan plan elektrifikacije. U 2022. godini udio obnovljive energije u saobraćaju iznosio je tek 2,4 odsto (od čega svega 0,2 odsto električne energije iz OIE), dok je cilj do 2030. godine skromnih 5,8 odsto – višestruko manje od evropskih ambicija. Elektrifikacija železnice, koja bi značajno smanjila emisije i ubrzala tranziciju, i dalje je neiskorišćen potencijal.

Zaključak koji proizlazi iz pisma je jasan – bez hitne deblokade OIE projekata, Hrvatska rizikuje da izgubi višemilijardne investicije, dodatno poveća uvoz fosilnih energenata, koji već sada prelazi 25 odsto, i promaši kako evropske, tako i sopstvene ciljeve – da do 2030. najmanje 42,5 odsto potrošnje energije dolazi iz obnovljivih izvora.

Energetski portal

Članak OIEH i evropska udruženja upozoravaju: Blokirano 3,5 GW obnovljivih izvora u Hrvatskoj se pojavljuje prvo na Energetski Portal.