Nobelovac: Amerika se pretvara u najveći poreski raj na svijetu

Donald Tramp brzo pretvara SAD u najveći poreski raj u istoriji svijeta. Pogledajte samo: Ministarstvu finansija je naloženo da se povuče iz režima transparentnosti informacija, koji pomaže u otkrivanju identiteta stvarnih vlasnika kompanija; američka administracija odustala je od učešća u pregovorima o Okvirnoj konvenciji UN o međunarodnoj poreskoj saradnji; prestala je da zahtijeva poštovanje Zakona “O borbi protiv korupcije u inostranstvu”; i sprovodi široku deregulaciju kriptovaluta.

Izgleda da je sve to dio šire strategije podrivanja institucionalnih ograničenja koja su se oblikovala tokom 250 godina. Trampova administracija krši međunarodne sporazume, ignoriše sukobe interesa, demontira sistem kontrole i ravnoteže, odbija da dodijeli sredstva koja je odobrio Kongres. Administracija se ne upušta u političke debate – ona jednostavno gazi princip vladavine prava.

Ali jedan porez Tramp ipak voli: uvozne tarife. Čini se da vjeruje da te troškove plaćaju stranci, dajući tako novac koji omogućava smanjenje poreza za milijardere. Takođe, čini se da vjeruje da će tarife eliminisati trgovinski deficit i vratiti industriju u SAD. Nije važno što carine zapravo plaćaju uvoznici, čime se povećavaju domaće cijene, i što se uvode u najgorem mogućem trenutku – baš kada je Amerika počela da se oporavlja od talasa inflacije.

Evo osnovne makroekonomske istine: deficit u multilateralnoj trgovini odgovara razlici između domaće štednje i domaćih investicija. Smanjenjem poreza za milijardere, Tramp samo povećava tu razliku, jer budžetski deficit smanjuje nacionalnu domaću štednju. Upravo zato – kakva ironija – mjere poput smanjenja poreza za milijardere i korporacije zapravo povećavaju trgovinski deficit.

Još od vremena Ronalda Regana, konzervativci tvrde da se smanjenje poreza isplati zahvaljujući ubrzanju ekonomskog rasta. Ali, za vrijeme Regana to se nije dogodilo, niti se dogodilo tokom Trampovog prvog mandata. Empirijska istraživanja potvrđuju: smanjenje poreza za bogataše nema značajan uticaj na stopu ekonomskog rasta ili nezaposlenost, ali odmah i trajno povećava nejednakost u prihodima. Zbog predloga da se produži važenje Zakona “O smanjenju poreza i otvaranju radnih mesta” iz 2017. godine (koji je predstavljao najveće smanjenje poreza za korporacije u istoriji SAD), američki državni dug će se u narednih 30 godina povećati za 37 triliona dolara, a obećani ekonomski rast se neće ostvariti.

Tramp dodatno povećava trgovinski deficit i na mikroekonomskom nivou. Naime, Amerika je postala zemlja ekonomije usluga. Njeni glavni izvozni proizvodi su, između ostalog, usluge iz oblasti turizma, obrazovanja i zdravstva. Tramp im. Međutim, sistematski nanosi štetu. Koji turista, student ili pacijent bi poželio da dođe u SAD znajući da može biti proizvoljno zadržan na granici i držan u pritvoru nedjeljama?

Slabljenje vodećih američkih univerziteta, proizvoljno poništavanje studentskih viza, ukidanje finansiranja naučnih istraživanja – sve to ima izuzetno negativan uticaj na najvažnije sektore američke ekonomije.

Trampovi strateški pogrešni pristupi vraćaju se Americi kao bumerang. Kina već preduzima kontramjere, a ona je jedan od najvećih trgovinskih partnera SAD, pri čemu Amerika kritično zavisi od kineskog uvoza. Strah od početka stagflacije – rasta inflacije u kombinaciji sa stagnacijom privrede – doveo je do sloma tržišta akcija i obveznica. A sve je to tek početak.

Zahvaljujući Ilonu Masku i njegovom “Ministarstvu za efikasnost vlade” (DOGE), poreski prihodi ove godine mogli bi da se smanje za više od 10% zbog slabljenja državne kontrole. Smanjenje broja zaposlenih u Poreskoj službi SAD (IRS) za oko 50.000 ljudi dovešće do gubitka prihoda od 2,4 triliona dolara u narednih deset godina (za poređenje: mjere iz Zakona o smanjenju inflacije, koje su imale za cilj da pojačaju kapacitete IRS-a, trebalo je da povećaju prihode države za 637 milijardi dolara).

Agenda je jasna: ne samo niže poreske stope za bogate, već i slabija kontrola nad njihovim plaćanjem. U svijetu u kojem kapital i bogataši mogu slobodno da prelaze granice, međunarodna saradnja je jedini način da države obezbijede pravično oporezivanje transnacionalnih korporacija i superbogatih. U tim uslovima, potezi poput prestanka prikupljanja podataka o krajnjim vlasnicima, tolerisanja anonimnih tržišta kriptovaluta, povlačenja iz procesa izrade nove poreske konvencije UN i globalnog minimalnog poreza ukazuju na svjesne napore da se demontira multilateralni sistem borbe protiv izbjegavanja poreza i pranja novca.

Stavljanjem “na pauzu” primjenu Zakona “O borbi protiv korupcije u inostranstvu”, SAD su poslale poruku da ih čak ni mito i pronevjera ne uznemiravaju. Svjedoci smo očiglednog pokušaja Trampa, Maska i njihovih prijatelja milijardera da izgrade kapitalizam po uzoru na bezakonje ofšor zona. Ovo nije samo poreski bunt – ovo je sveobuhvatan napad na bilo kakve zakone koji ugrožavaju ekstremno gomilanje bogatstva i moći.

To se posebno jasno vidi u njihovoj podršci kriptovalutama. Eksplozivni rast neregulisanih kriptoberzi, onlajn kazina i kladioničarskih platformi podstiče rast globalne ilegalne ekonomije. Za vrijeme Trampa, Ministarstvo finansija ukinulo je sankcije i regulative za platforme koje prikrivaju transakcije. Tramp je čak potpisao uredbu o osnivanju “strateške rezerve kriptovaluta” i održao prvi kriptosamit u Bijeloj kući. Ni Senat SAD ne zaostaje: nije usvojio propise koji bi obavezali kriptoplatforme da identifikuju korisnike i obavještavaju vlasti o njihovim aktivnostima.

Tramp nije samo sproveo sumnjivu emisiju sopstvenog “mem-koina”, a uskoro bi mogao da pokrene kripto-igricu inspirisanu “Monopolom”, već je na čelo Komisije za hartije od vrijednosti (SEC) postavio čovjeka iz kriptoindustrije: Pol Atkins je član industrijske organizacije koja promoviše kriptoaktive i nebankarske finansijske sisteme.

Suština kriptovaluta je – tajnost. Imamo odlične valute – dolar, jen, euro i druge. Imamo i efikasne trgovinske platforme za kupovinu dobara i usluga. Potražnja za kriptovalutama proističe iz želje da se novac sakrije. Ljudi koji se bave nečasnim poslovima, uključujući pranje novca i izbjegavanje poreza, ne žele da njihova djela budu lako praćena.

Ostatak svijeta ne može samo stajati po strani i posmatrati. Znamo da globalna saradnja daje rezultate. Primjer je globalni minimalni porez na dobit transnacionalnih kompanija (15%), koji sada uvodi više od 50 zemalja. Prošle godine, pod vođstvom Brazila u okviru “Grupe 20” (G20), postignut je konsenzus da superbogataši moraju da plate svoj pošteni dio.

Iako se Amerika distancira od međunarodnih sporazuma, njeno diplomatsko odsustvo paradoksalno može pomoći: multilateralni pregovori mogu donijeti ambicioznije rezultate. U prošlosti bi SAD tražile da se sporazum ublaži (obično pod pritiskom raznih lobista), a zatim bi odbile da ga potpišu. Tako je bilo i sa pregovorima u okviru OECD-a o oporezivanju transnacionalnih korporacija. Sada ostatak svijeta može da započne izgradnju pravedne i efikasne globalne poreske arhitekture, prenose Vijesti.

Borba protiv ekstremne nejednakosti kroz međunarodnu saradnju i inkluzivne organizacije predstavlja stvarnu alternativu usponu autoritarizma. Samoizolacija Amerike otvara priliku za rekonstrukciju globalizacije na istinski multilateralnim osnovama – grupa zemalja “G minus jedan” za XXI vijek. Joseph E. Stiglitz

Joseph E. Stiglitz (Autor je američki ekonomski ekspert; dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju; profesor na Univerzitetu Kolumbija; bio je glavni ekonomista Svjetske banke 1997–2000)

The post Nobelovac: Amerika se pretvara u najveći poreski raj na svijetu appeared first on Capital.ba - Informacija je capital.