Ekonomske sankcije ubijaju više ljudi nego ratovi
Sankcije se često opravdavaju kao instrumenti zaustavljanja kršenja ljudskih prava ili podsticanja demokratije, no njihova efikasnost je upitna. Iako se broj sankcija povećava iz decenije u deceniju, uspješnost u postizanju političkih ciljeva ostaje niska – tek oko 30%, prema Globalnoj bazi podataka o sankcijama (GSDB). Sankcije koje su Sjedinjene Američke Države i Evropska unija nametnule od 1971. do 2021. godine povezane su s prosječno 564.258 smrtnih slučajeva godišnje. The post Ekonomske sankcije ubijaju više ljudi nego ratovi appeared first on Nauka govori.
Ekonomske sankcije, koje se često predstavljaju kao nenasilno sredstvo za politički pritisak, imaju smrtonosne posljedice – čak i teže od ratova. Prema analizi Franciska Rodrígueza i saradnika, objavljenoj u The Lancet Global Health krajem jula 2025. godine, sankcije koje su Sjedinjene Američke Države i Evropska unija nametnule od 1971. do 2021. godine povezane su s prosječno 564.258 smrtnih slučajeva godišnje. To je višestruko više od godišnjeg broja smrtno stradalih u ratovima, koji iznosi oko 106.000.
Proučavajući učinke sankcija na 152 zemlje između 1971. i 2022., istraživači su „pokazali značajnu uzročnu vezu između sankcija i povećane smrtnosti”, s „najjačim učincima jednostranih, ekonomskih i američkih sankcija”. Efekti UN sankcija na smrtnost su bili manji, tvrde istraživači, i smatraju da je to zbog daleko strožijeg sistema UN-a da donese ovakve odluke.
Ovi rezultati u skladu su s ranijim istraživanjima objavljenim u The Lancet Global Health, gdje je pokazano da sankcije usmjerene protiv razvojne pomoći u zemljama s niskim i srednjim prihodima povećavaju smrtnost dojenčadi za 3,1% i smrtnost majki za čak 6,4% godišnje.
Istraživači su otkrili da su djeca mlađa od 5 godina činila 51% svih smrtnih slučajeva zbog sankcija tokom četiri decenije podataka iz istraživanja.
Sankcije se često opravdavaju kao instrumenti zaustavljanja kršenja ljudskih prava ili podsticanja demokratije, no njihova efikasnost je upitna. Iako se broj sankcija povećava iz decenije u deceniju, uspješnost u postizanju političkih ciljeva ostaje niska – tek oko 30%, prema Globalnoj bazi podataka o sankcijama (GSDB).
Kako navode autori u diskusiji, „SAD – a u manjoj mjeri i Evropa – imaju na raspolaganju važne mehanizme koji dodatno pojačavaju ekonomske i ljudske posljedice sankcija. To uključuje široku upotrebu američkog dolara i eura u međunarodnim bankarskim transakcijama i kao globalnih rezervnih valuta, kao i eksteritorijalnu primjenu sankcija, naročito od strane SAD-a”.
Jedan od poznatijih primjera iz prošlosti su sankcije uvedene Iraku tokom 1990-ih, koje su izazvale veliku raspravu zbog negativnog uticaja na dječiju smrtnost i koje su bile jedan od povoda za redizajn sankcija protiv režima Sadama Huseina.
Sankcije nerijetko urušavaju javne zdravstvene sisteme – smanjujući kvalitet i dostupnost zdravstvene zaštite, prvenstveno zbog smanjenja javnih prihoda. Ipak, njihova primjena raste. U periodu 2010–2022. čak četvrtina svih zemalja bila je izložena nekoj vrsti sankcija od strane SAD-a, EU ili UN-a, u poređenju s prosjekom od 8% u 1960-ima.
Ova istraživanja otvaraju ozbiljna etička pitanja: ako su sankcije oruđe mira, zašto su posljedice toliko smrtonosne?
Autori ove analize kažu kako njihovi dokazi „doprinose širem razmatranju napora da se redizajnira sistem sankcija kako bi se ublažile ili potpuno uklonile njihove štetne posljedice po ljude.”
Međutim postavlja se pitanje da li je ovo moguće – cilj sankcija je ekonomsko iscrpljivanje određenog režima, a jedan od traženih učinaka je svakako iscrpljivanje naroda, kako bi se pobunio protiv vlasti koja je izazvala sankcije i promijenila vlas na ovaj ili onaj način. Međutim, iscrpljen i izgladnio narod neće baš napraviti smjenu vlasti jer se mora brinuti o preživljavanju, a često nije u mogućnosti upotrebljavati demokratska sredstva promjene vlasti kao što su izbori.
Neke države pod sankcijama premoštavaju ovo time što stvaraju supostvene ekonomske tokove iresurse, nezavidsne o zapadnim monetarnim sistemima. Ali, to samo manji broj država pod sankcijama ima mogućnost uraditi. Uglavnom stradaju već siromašne države i ljudi na rubu egzistencije.
Postoji i drugi vid sankcija, onaj koji je bolje targetovan na samo određene članove političke zajednice neke zemlje, u kojima pod sankcijama nije cijela zemlja i narod. Problem sankcija je to što gotovo uvijek stvaraju negativne emocije prema onima koji su sankcije nametnuli, ali ne i prema političarima čiji su postupci zazvali sankcije. Narod često reaguje kolektivnim Stockholmskim sindromom.
I treće – nametanje sankcija ima svoju licemjernu stranu – jedni će dobiti sankcije, a drugi će proći nekažnjeno za iste ili gore postupke.
Reference:
The post Ekonomske sankcije ubijaju više ljudi nego ratovi appeared first on Nauka govori.
Koja je vaša reakcija?
