Zašto Huntingtonova bolest dugo ostaje bez simptoma

Huntingtonova bolest, smrtonosno genetičko stanje koje pogađa neurone odgovorne za kretanje i kogniciju, često ne pokazuje simptome sve do odrasle dobi, između 30. i 50. godine života. Novo istraživanje otkriva da razlog leži u neispravnom mehanizmu popravke DNK u neuronima. Ovaj proces tokom godina uzrokuje sve više grešaka u DNK, dok broj grešaka ne dostigne kritičnu granicu, nakon čega neuroni počinju umirati.

Studija objavljena u časopisu Cell u januaru 2025. ukazuje da bi proteini odgovorni za popravku DNK mogli biti obećavajuća meta za razvoj terapija koje bi mogle odgoditi pojavu simptoma Huntingtonove bolesti, ali i sličnih genetičkih poremećaja.

„Ciljanje ovih proteina ima potencijal da odgodi početak bolesti ili uspori njen napredak,” kaže Christopher Pearson, molekularni genetičar iz bolnice za djecu u Torontu, Kanada.

Šta je Huntingtonova bolest?

Huntingtonova bolest ili Huntingtonova horeja/koreja je neizlječivo i smrtonosno stanje koje progresivno utječe na kretanje, ravnotežu i kognitivne funkcije. Uzrokovana je mutacijom u HTT genu (gen za protein huntingtin), gdje se niz od tri DNK baze (CAG, citozin-adenin-gvanin) ponavlja najmanje 36 puta.

Već dugo se zna kako je ovo uzrok Huntingtonove bolesti. Ovaj dio na genu se ponavlja, ali kod pacijenata s ovom bolešću se ponavlja mnogo više. Ono što naučnici nisu mogli da shvate je zašto se simptomi je jave ranije. Znaci bolesti se javljaju između tridesete i pedesete godine života tek.

Najizraženiji simptom boelsti su trzavi pokreti, koji nastaju nevoljno. Može doći i do promjene ličnosti, iritabilnosti, kognitivnih problema i fizičkih sposobnosti.

Akumulacija grešaka tokom vremena

Da bi razumjeli zašto mutacija u HTT genu ima odloženi efekat, tim istraživača predvođen neuroznanstvenicom Sabinom Berrettom sa Harvard Medical School i genetičarem Stevenom McCarrollom iz Broad Instituta analizirao je mozak šest osoba koje su preminule od Huntingtonove bolesti. Fokusirali su se na neurone u određenoj regiji mozga koji su najviše pogođeni bolešću, poznati kao strijatalni projekcioni neuroni.

Koristeći novu tehniku, istraživači su izmjerili broj CAG ponavljanja u jednoj jedinoj jezgri neurona. Otkrili su da većina neurona nije imala mnogo više ponavljanja od onoga s čime su rođeni, ali su pogođeni neuroni nakupili daleko veći broj ponavljanja. Do 98% ovih neurona akumuliralo je između 60 i 73 CAG ponavljanja, dok su neki imali čak stotine.

Ove greške se dešavaju tokom procesa stvaranja RNA kada DNK ostane nepravilno zatvorena, stvarajući “petlje”. Proteini za popravku DNK pokušavaju popraviti problem, ali često dodaju nove sekvence koje nisu postojale ranije. Kada broj CAG ponavljanja pređe 150, neuroni mijenjaju svoj identitet, prestaju izražavati svoje specifične gene i aktiviraju gene koji potiču ćelijsku smrt.

Ova otkrića otvaraju mogućnost razvoja terapija koje bi mogle zaustaviti ili usporiti proces akumulacije grešaka u DNK, čime bi se značajno odgodio početak bolesti i ublažila njena progresija.

Reference:

1. Handsaker, R. E. et al. Cell https://doi.org/10.1016/j.cell.2024.11.038 (2025).

The post Zašto Huntingtonova bolest dugo ostaje bez simptoma appeared first on Nauka govori.