Velika danska studija pokazala kako aluminijum u vakcinama nije povezan s neurološkim i alergijskim oboljenjima djece

• Velika danska studija iz 2025. nije pokazala da je aluminijum/spojevi aluminijuma u vakcinama povezan sa autizmom, neurološkim poremećajima, alergijama i autoimunim oboljenjima.
• Ova studija ide u prilog sigurnosti vakcina za djecu i ne podržava narative antivakcinalnih lobista koji šire dezinformacije, koje nisu bazirane na nauci.

U jednoj od najvećih studija do sada o sigurnosti vakcina, danski naučnici su analizirali zdravstvene podatke više od 1,2 miliona djece rođene između 1997. i 2018. godine. Pratili su ih do 24. godine života i istražili povezanost između aluminijuma iz vakcina i pojave hroničnih bolesti kod djece. Fokus je bio na tri grupe oboljenja: autoimune bolesti (npr. dijabetes tip 1, Chronova bolest, dermatološke, endokrinološke, gastrointestinalne i reumatske autoimune bolesti), alergije (poput astme i ekcema) te neurološki poremećaji u razvoju (uključujući autizam i ADHD). Upravo su ove grupe oboljenja i fokus onih koji optužuju spojeve aluminijuma u vakcinama za ove bolesti.

Gdje, ko i zašto su danske studije toliko važne i dobre za javno zdravstvo?

Studija je objavljena 15. jula 2025. u prestižnom časopisu Annals of Internal Medicine, a objavili su je istraživači iz Statens Serum Instituta u Kopenhagenu, predvođeni dr. Niklasom Wormom Anderssonom (MD, PhD).

Šta ovu studiju čini posebno snažnom? Prvo, iskoristila je jedinstvenu situaciju u Danskoj gdje se vakcinalni kalendar mijenjao tokom godina – što znači da su djeca rođena u različitim periodima primala različite količine aluminijuma kroz vakcine (od 0 do 4,5 mg do navršene 2. godine). Ova prirodna varijacija omogućila je istraživačima da uporede zdravstvene ishode unutar iste populacije, što značajno smanjuje uticaj drugih faktora.

Danska, inače, ima i jedan od najjačih i najčvršćih sistema praćenja određene zdravstvene intervencije kroz godine te njihove longitudinalne studije (studije u kojima se kroz niz godina prati efekat neke zdravstvene intervencije) spadaju u najbolje na svijetu. Već su poznate danske studije o tome kako MMR vakcina nije povezana s autizmom. Imaju najbolji pregled i praćenje podataka te velike setove podataka iz kojih se mogu izvlačiti zaključci, zahvaljujući vrlo uređenom sistemu javnog zdravstva i arhiviranju podataka pacijenata.

Istraživači su tražili tzv. „doza-odgovor“ obrazac – da li više aluminijuma znači i veći rizik. Nisu ga pronašli. Djeca koja su primila više aluminijuma nisu imala veću vjerovatnoću da razviju neku od 50 analiziranih bolesti.

Podaci su posebno kvalitetni jer dolaze iz nacionalnih zdravstvenih registara Danske, koji omogućavaju skoro potpuni uvid u zdravlje čitave populacije, uz minimalne gubitke informacija tokom praćenja.

Aluminijum i vakcine: rezultati danske longitudinalne studije iz 2025.

Rezultati su bili dosljedni i ohrabrujući:

• Kod astme (28.346 slučajeva) povećanje od 1 mg aluminijuma nije povećavalo rizik (hazard ratio/HR: 0,96 – što čak nagovještava blagi pad rizika, iako vjerovatno slučajan).
• Za autizam (4.806 slučajeva) HR odnos je bio 0,93 – dakle ni tu nema povećanog rizika.
• HR od 0,98 (što znači smanjenje rizika za 2%) za bilo koji autoimuni poremećaj.
• HR od 0,99 (što znači smanjenje rizika za 1%) za bilo koji atopijski ili alergijski poremećaj.
• Niti za jednu od 50 posmatranih bolesti nije zabilježeno statistički značajno povećanje rizika.

Ova studija direktno pobija tvrdnje antivakcinalnih aktivista da aluminijum u vakcinama uzrokuje hronične bolesti kod djece. Naprotiv, pokazuje da su ovi adjuvansi – koji pomažu vakcinama da bolje stimulišu imuni sistem – sigurni čak i kod najmlađih.

Zašto neke vakcine/cjepiva sadrže aluminijum, odnosno spojeve aluminijuma

Aluminijum je jedan od najstarijih adjuvanasa u vakcinana, najčešće korištenih i vjerovatno jedan od najistraženijih. Adjuvanski su sredstva koja se dodaju u vakcine da pojačaju njihovo djelovanje.

Koristi se gotovo jedan vijek u vakcinama. U vakcinama se zapravo ne nalazi kao aluminijum element, nego u nekom obliku soli ili drugih spojeva. Recimo kao aluminijum hidroksid ili aluminijum fosfat. Njegova uloga u vakcinama jeste da podstakne i produži imunološki odgovor kako bi vakcine bolje podučile imunološki sistem tijela da reaguje. Njegovi spojevi se ne nalaze u svim vakcinama, samo nekim mrtvim vakcinama, onim koje ne sadrže živog uzročnika.

Kada nema živog uzročnika, onda imunološki sistem reaguje malo slabije. Potrebno ga je „podbosti”, iziritirati, a to čine male čestice aluminijevih soli.

Aluminijumski adjuvansi se koriste u mnogim redovno preporučenim vakcinama, uključujući one protiv hepatitisa A i B, difterije i tetanusa, Haemophilus influenzae tip b, HPV-a, meningokoka (tipovi B i ABCWY), te pneumokoka. Prisutan je i u nekim kombinovanim vakcinama.

Aluminijumski adjuvansi pojačaju imuni odgovor, što omogućava da se u vakcini koristi manja količina antigena i da je potrebno manje doza za postizanje zaštite. To čini vakcine efikasnijim i praktičnijim za primjenu. Odnosno, ovakve vakcine su bolje i lakše za korištenje.

Aluminijum se u vakcinama nalazi u vrlo malim količinama — oko 4400 mikrograma tokom prvih šest mjeseci života, što je milioniti dio grama. Iako ta cifra zvuči visoko, zapravo je manja od količina aluminijuma koje bebe svakodnevno unose iz drugih izvora. Na primjer, dojilje putem mlijeka prenose oko 7 mg aluminijuma u šest mjeseci, dok bebe na adaptiranim formulama unesu i do 117 mg. Osim toga, bebe svakodnevno udišu hiljade mikrograma aluminijuma iz okoline. Dakle, vakcine su vrlo mali izvor aluminijuma u odnosu na ono što bebin organizam već prirodno prima.

Ova studija dodatno potvrđuje ono što nauka godinama ponavlja – vakcine su sigurne i ne izazivaju autizam, astmu ili druge hronične poremećaje.

Reference:

1. Andersson NW, Bech Svalgaard I, Hoffmann SS, Hviid A. Aluminum-Adsorbed Vaccines and Chronic Diseases in Childhood : A Nationwide Cohort Study. Ann Intern Med. 2025 Jul 15. doi: 10.7326/ANNALS-25-00997. Epub ahead of print. Erratum in: Ann Intern Med. 2025 Jul 17. doi: 10.7326/ANNALS-25-03233. PMID: 40658954.

The post Velika danska studija pokazala kako aluminijum u vakcinama nije povezan s neurološkim i alergijskim oboljenjima djece appeared first on Nauka govori.